6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Türkiye’de işyerlerinde çalışanların sağlığını ve güvenliğini düzenler. İşverenler, kanun kapsamında çalışanların iş sağlığı ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
GEN OSGB
SIKÇA SORULAN SORULAR
İşverenin iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili yükümlülükleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda belirlenmiştir. İşverenin başlıca yükümlülükleri şunlardır:
- Risk Değerlendirmesi Yapmak: İşveren, işyerindeki riskleri belirlemek ve değerlendirmekle yükümlüdür. Bu kapsamda, işyerindeki tehlikeleri tanımlayarak çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruyacak önlemleri almalıdır.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası Belirlemek: İşveren, iş sağlığı ve güvenliği politikasını belirleyip uygulamakla sorumludur. Bu politika, işyerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlamaya yönelik genel ilkeleri içermelidir.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri Düzenlemek: İşveren, çalışanlarına iş sağlığı ve güvenliği konularında gerekli eğitimleri vermekle yükümlüdür. Çalışanların, işyerindeki tehlikeleri ve alınan önlemleri anlamalarını sağlamak önemlidir.
- Kişisel Koruyucu Donanım Sağlamak: İşveren, gerekli durumlarda çalışanlara kişisel koruyucu ekipmanları temin etmekle sorumludur. Bu ekipmanlar, işyerindeki risklere karşı çalışanları korumak amacıyla kullanılır.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Komitesi Oluşturmak: Belirli sayıda çalışana sahip işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği komitesi kurulmalıdır. İşveren, bu komitenin oluşturulmasını ve işleyişini düzenlemekle sorumludur.
- Acil Durum Planları Hazırlamak: İşveren, işyerinde olası acil durumlar için planlar yapmalı ve çalışanları bu planlara uygun bir şekilde eğitmelidir. Bu, yangın, deprem gibi acil durumları kapsar.
- İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir.
- Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur.
- Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına sebep olabilecek ortamların bulunmasına rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir.
- İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür.
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi, işverenler ve iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri tarafından belirli prosedürlere uygun olarak gerçekleştirilir. İşte kısa bir açıklama:
İş Kazası Kayıt ve Bildirimi:
- Kaza Anında İlk Müdahale: İş kazası durumunda, öncelikle kazazedeye gerekli ilk yardım ve müdahaleyi sağlamak önemlidir. Acil durum ekipleri tarafından gereken tedbirler alınır.
- Kaza Bildirimi: İşveren, iş kazasını derhal Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ve ilgili SGK birimine bildirmelidir. Bu bildirim, kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren en geç 3 iş günü içinde yapılmalıdır.
- İş Kazası Raporu: İşveren, kaza sonucu oluşan yaralanma veya ölüm durumlarını içeren bir iş kazası raporu düzenlemelidir. Bu rapor, SGK’ya ve iş sağlığı ve güvenliği birimine iletilir.
Meslek Hastalığı Kayıt ve Bildirimi:
- Meslek Hastalığı Tanısı: Çalışanın maruz kaldığı iş ortamındaki etkenlerin neden olduğu bir sağlık sorunu belirlenirse, bu durum bir meslek hastalığı olarak kabul edilir.
- Hastalık Bildirimi: Meslek hastalığı tanısı konulduğunda, işveren sağlık raporları ve tanı belgeleri ile birlikte meslek hastalığını SGK’ya bildirir.
- Meslek Hastalığı Raporu: İşyeri hekimi veya iş sağlığı uzmanı, meslek hastalığına ilişkin bir rapor hazırlar. Bu rapor, meslek hastalığının tanısı, etkilenen organlar ve işle ilgili bilgileri içerir.
http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/emekli/form_ve_dilekceler/formlar; E32 İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu
İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin hizmet süreleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre belirlenir. Bu kanun kapsamında, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının görev süreleri ve hizmet koşulları şu şekildedir:
- İşyeri Hekimleri:
- İşyeri hekimlerinin çalışma süreleri, işyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre belirlenir.
- Tehlike sınıfı 1 olan işyerlerinde 150 ve daha fazla çalışan varsa, bir işyeri hekimi 150 kişiye kadar her 150 kişi için bir işyeri hekimi daha çalıştırılması zorunludur.
- Tehlike sınıfı 2 olan işyerlerinde 50 ve daha fazla çalışan varsa, bir işyeri hekimi çalıştırılması gereklidir.
- Tehlike sınıfı 3 olan işyerlerinde ise 20 ve daha fazla çalışan varsa bir işyeri hekimi çalıştırılması zorunludur.
- İş Güvenliği Uzmanları:
- İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri, işyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına bağlı olarak belirlenir.
- Tehlike sınıfı 1 olan işyerlerinde 50 ve daha fazla çalışan varsa, bir iş güvenliği uzmanı çalıştırılması gereklidir.
- Tehlike sınıfı 2 olan işyerlerinde 50 ve daha fazla çalışan varsa, bir iş güvenliği uzmanı çalıştırılması zorunludur.
- Tehlike sınıfı 3 olan işyerlerinde ise 20 ve daha fazla çalışan varsa bir iş güvenliği uzmanı çalıştırılması zorunludur.
İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri, işveren tarafından işe alınarak göreve başlatılır. Ayrıca, işverenin bu profesyonellerin görev sürelerini kanuni sınırlar içinde tutması ve gerekli sayıda uzmanı istihdam etmesi mevzuat gerekliliklerindendir.
İşverenin onaylı defterle ilgili yükümlülüğü, Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’nun 75. maddesi gereğince belirlenmiştir. İşveren, işyerinde çalışanlarına ait iş kayıtlarını tutmak ve bunları işçinin görebileceği bir yerde muhafaza etmekle yükümlüdür. Bu kayıtlar, işverenin iş sağlığı, iş güvenliği, işçi hakları ve iş ilişkileri konusundaki yükümlülüklerini yerine getirmesine yardımcı olur. İşte işverenin onaylı defterle ilgili yükümlülükleri:
- İşçi Sicil Defteri Tutma:
- İşveren, işyerinde çalışan her işçi için ayrı bir işçi sicil defteri tutmak zorundadır.
- İşçi sicil defterinde, işe başlama tarihi, iş sözleşmesinin niteliği, ücret ve diğer sosyal haklara ilişkin bilgiler bulunmalıdır.
- İşçi sicil defteri işçinin görebileceği bir yerde bulundurulmalıdır.
- Onaylı Defter Kullanma:
- İşçi sicil defteri, işveren tarafından onaylanmış defter veya belgelerle tutulmalıdır. Bu, resmi makamlarca onaylanan standart defterlerin kullanılması anlamına gelir.
- Onaylı Defterin Yetkililere İbrazı:
- İşveren, işçi sicil defterini yetkili mercilere (örneğin İş Müfettişliği) ibraz etmekle yükümlüdür.
- İşveren, işçi sicil defterini gerektiğinde iş mahkemeleri, SGK ve diğer resmi kurumlar gibi ilgili mercilere sunmalıdır.
İşverenin işçi sicil defterini tutma yükümlülüğü, işçi haklarının korunması ve iş ilişkilerinin düzenli bir şekilde belgelenmesi amacıyla önemlidir. Bu defter, işçi ile işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde ve iş sağlığı ve güvenliği denetimlerinde kullanılabilecek bir belge niteliği taşır.
İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde kullanılan kodlar ve tanımlar NACE Rev.2 Ekonomik Faaliyet Sınıflaması olarak bilinen uluslararası bir sınıflamaya aittir. Sınıflama ile ilgili konular Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) yetkisindedir. Bu sebeple Tebliğde faaliyetlerine karşılık gelen “altılı faaliyet kodunu/NACE kodunu” belirlemek isteyen işyerleri TÜİK’e başvurmalıdır.
31/12/2012 tarihi itibariyle çalışan sayısı ve tehlike sınıfı farkı gözetmeksizin kamu da dâhil tüm işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılacaktır.
Asıl işveren ve alt işveren ilişkisi bulunan işyerlerinde risk değerlendirmesi, tüm işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamak adına önemlidir. Bu tür işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılırken, asıl işveren ve alt işverenler birlikte sorumluluk taşırlar. İşte bu sürecin nasıl yürütülebileceği hakkında genel bir rehber:
- İşyerinin Tanımlanması:
- İlk adım, işyerinin genel yapısının ve faaliyetlerinin anlaşılmasıdır. Hangi işlemlerin yapıldığı, hangi tehlikelerin bulunduğu ve hangi bölgelerin etkilendiği belirlenmelidir.
- İlgili Tehlikelerin Belirlenmesi:
- Asıl işveren ve alt işveren, işyerindeki tehlikeleri belirlemek için birlikte çalışmalıdır. Bu, işyerinde gerçekleştirilen işleri anlamak ve potansiyel tehlikeleri tanımlamak anlamına gelir.
- Risk Değerlendirmesi:
- Tehlikeler belirlendikten sonra, bu tehlikelerin potansiyel riskleri değerlendirilmelidir. Bu, her bir tehlikenin olasılığını ve etkisini belirleme sürecini içerir.
- İlgili taraflar, risk matrisi veya benzeri araçlar kullanarak tehlikeleri önceliklendirmelidir.
- Kontrol Tedbirleri Belirleme:
- Tehlikelerin önceliklendirilmesi sonrasında, riski azaltmak veya ortadan kaldırmak için alınacak kontrol tedbirleri belirlenmelidir.
- Asıl işveren ve alt işverenler birlikte bu kontrol tedbirlerini planlamalı ve uygulamalıdır.
- İşbirliği ve İletişim:
- Asıl işveren ve alt işveren arasında etkili bir iletişim ve işbirliği sağlanmalıdır. İşyerindeki değişiklikler veya yeni tehlikeler ortaya çıktığında, bu bilgiler hızlı bir şekilde paylaşılmalıdır.
- Belgelendirme ve İlgili Taraflara Bilgi Vermek:
- Yapılan risk değerlendirmesi belgelenmeli ve ilgili taraflara (örneğin İSGÜM, iş müfettişleri) gerektiğinde sunulabilecek şekilde saklanmalıdır.
Bu adımlar, asıl işveren ve alt işveren arasında etkili bir iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi oluşturulmasına yardımcı olacaktır. İlgili mevzuata uygun olarak yapılan bir risk değerlendirmesi, çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak adına önemli bir adımdır.
- İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir,
- Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki,
- Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç,
- Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört,
- Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş,
- İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı çalışan temsilcisi bulunmalıdır.
Kişisel koruyucu donanım, mevzuattaki tanımıyla; kişiyi bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korumak amacıyla tasarlanmış ve üretilmiş kişilerce takılan, tutulan ve giyilen her türlü donanımı ifade eder. İşyerlerinde çalışanlarca kullanılan baret, koruyucu gözlük, toz maskesi gibi ürünler kişisel koruyucu donanımlara örnek verilebilir.
Ortam ölçüm sonuçları referans sınır değerler ile karşılaştırma yapılmaz. Ortam ölçümü sonuçları risk değerlendirmesi çalışmalarında kullanılabilir, çalışanın maruziyetinin tespiti için ortam ölçümü yerine kişisel maruziyet ölçümleri yapılması gereklidir.
CE işareti yeni yaklaşım mevzuatı gereği ürünün ilgili yönetmelikte belirtilen temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşıladığını gösteren işarettir. Zorunludur ve ürünün serbest dolaşımı için pasaportudur.